درحال حاضر اجلاس سالانه بانک جهانی و صندوق بین المللی پول در استانبول در حال برگزاری است. در اینجا به طور خلاصه در مورد صندوق بین المللی پول، ساختار و فعالیت های آن توضیح می دهیم. در آینده توضیحات بیشتری در مورد صندوق و بخصوص در مورد اصلاح ساختار و عملکرد صندوق خواهیم داد. همچنین در مورد بانک جهانی مطالب بیشتری منتشر خواهیم کرد.
صندوق بین المللی پول چیست؟
صندوق بین المللی پول (International Monetary Fund یا به اختصار IMF) یکی از نهادهایی است که بعد جنگ جهانی دوم در برتون وودز آمریکا تصمیم به تشکیل آن گرفته شد. در برتون وودز همزمان تصمیم به تشکیل دو نهاد دیگر هم گرفته شد: بانک جهانی و موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت (گات). این سه نهاد را اصطلاحاً نهادهای برتون وودز می نامند.
صندوق بین المللی پول چگونه تشکیل شد؟
در ژوییه 1944 نمایندگان 44 کشور دنیا در برتون وودز دور هم جمع شدند تا سیستم اقتصاد بین الملل بعد از جنگ را پایه گذاری کنند. هدف اصلی از این اقدام مشترک جلوگیری از یک رکود بزرگ جهانی مانند رکود دهه 30 بود. در حقیقت در دوره قبل از جنگ سیاستهای اقتصادی غلط کشورهای مختلف مانند محدودیت تجارت خارجی، محدودیت معاملات ارزی و غیره باعث ایجاد "رکود بزرگ" شده بود و رکود بزرگ یکی از عوامل اصلی جنگ جهانی دوم محسوب می شد. این بار کشورها تصمیم گرفته بودند با پایه ریزی یک اقتصاد بین الملل قوی و کارآمد، از تکرار رکود و عواقب ناگوار آن جلوگیری کنند.
در این راستا هدف اصلی که برای صندوق بین المللی پول تعریف شده بود نظارت بر سیستم پولی بین الملل بود؛ یعنی سیستم نرخهای تبدیل ارز و پرداخت های بین المللی که برای مبادله کالا و خدمات بین کشورها ضروری بود. صندوق می بایست از ثبات نرخ تبدیل ارز اطمینان حاصل میکرد و کشورهای عضو را تشویق می کرد تا از اعمال محدودیت در تبدیل ارز خودداری کنند.
منظور از سیستم ثبات نرخ ارز چیست؟
سیستم ثبات نرخ ارز یا همان سیستم برتون وودز در واقع پایه و اساس سیستم پولی بین الملل از زمان تشکیل نهادهای برتون وودز تا سال 1971 بود. براساس این سیستم همه کشورهای عضو صندوق توافق کردند نرخ تبدیل پول خود به سایر ارزها را ثابت نگه دارند. به این ترتیب که همه کشورها باید نرخ تبدیل پول ملی خود به دلار آمریکا را ثابت نگه می داشتند و نرخ تبدیل دلار آمریکا به طلا نیز ثابت نگه داشته می شد. به این ترتیب ارزش واقعی پول کشورها به طلا وابسته بود. کشورها فقط در موارد خاص که با کسری فاحش تراز پرداختها مواجه می شدند می توانستند نرخ تبدیل پول خود به سایر ارزها را تغییر دهند، که البته این هم فقط با موافقت صندوق بین المللی پول ممکن می شد.
این سیستم تا سال 1971 ادامه داشت. در این سال ایالات متحده امریکا اعلام کرد دیگر تبدیل دلار امریکا به طلا با نرخ ثابت را تضمین نمی کند و به این ترتیب سیستم ثبات نرخ ارز پایان یافت. با پایان سیستم برتون وودز کشورها مجاز شدند در مورد نرخ تبدیل پول ملی خود هر نوع سیاستی که مایل باشند اتخاذ کنند. از جمله، کشورها می توانستند نرخ ارز خود را کاملا شناور کنند یا از یک نرخ ثابت در مقابل یک ارز دیگر (مانند دلار امریکا یا پوند) استفاده کنند یا به عضویت یک بلوک پولی درآیند و یا حتی از واحد پولی کشور دیگر استفاده کنند. تنها روشی که مجاز نبود ثابت کردن نرخ پول ملی در مقابل طلا بود. این سیستم تا امروز هم ادامه دارد.
اهداف اولیه صندوق کدامند؟
براساس اساسنامه صندوق بین المللی پول، اهداف اولیه صندوق عبارتند از:
- ارتقاء همکاریهای پولی بین المللی،
- تسهیل توسعه و رشد متوازن تجارت بین الملل،
- ارتقاء ثبات نرخ ارز،
- همکاری در ایجاد نظام چندجانبه پرداخت،
- دراختیار قرارداد منابع مالی برای اعضایی که با مشکل تراز پرداختها روبرو هستند.
اگرچه اهداف تعریف شده در اساسنامه و اسناد رسمی صندوق از ابتدای تشکیل تا کنون نغییر چندانی نکرده است، در عمل صندوق بین المللی پول کارکردهای جدیدی به عهده گرفته که عمدتاً درجهت فرایند جهانی شدن و با هدف کمک به کشورهای درحال توسعه برای بهره برداری از این فرایند بوده است.
صندوق بین المللی پول چگونه اداره می شود؟
بالا ترین مرجع تصمیم گیری در صندوق بین المللی پول هیات رییسه است که هرکشور عضو یک نماینده در آن دارد. معمولا کشورها وزیر اقتصاد یا رییس بانک مرکزی یا خزانه داری خود را برای عضویت در هیات رییسه صندوق معرفی می کنند. هیات رییسه دو کمیته تخصصی با نامهای کمیته مالی و پولی بین الملل و کمیته توسعه را تشکیل می دهد. در هریک از این کمیته ها 24 نفر از اعضای هیات رییسه عضویت دارند. کمیته ها بیشتر نقش مشورتی ایفا میکنند.
هیات اجرایی صندوق بین المللی پول دومین مرجع تصمیم گیری است که حدود اختیارات آن را هیات رییسه تعیین می کند. درحال حاضر بجز موارد محدودی مانند تغییر سهمیه کشورها و یا اصلاح اساسنامه ... همه اختیارات هیات رییسه به هیات اجرایی تفویض شده است. هیات اجرایی 24 عضو دارد که به نوعی نماینده همه کشورهای عضو هستند به این صورت که کشورهای بزرگتر مانند چین و ایالات متحده امریکا هرکدام یک نماینده در هیات اجرایی دارند و کشورهای کوچکتر در گروه های مشخصی طبقه بندی شده اند و هر گروه می تواند یک نماینده در هیات اجرایی داشته باشد.
مدیر عامل صندوق زیر نظر هیات اجرایی مسوول اداره امور صندوق است و کارکنان صندوق زیر نظر وی فعالیت می کنند.
در کنار این مراجع اصلی و رسمی برخی مراجع غیر رسمی مانند گروه هفت (G7) یا گروه بیست (G20) در تصمیم گیری های صندوق ایفای نقش می کنند که درباره آنها در آینده توضیح خواهیم دارد.
کارکردهای اصلی صندوق بین المللی پول کدامند؟
صندوق بین المللی پول اهداف تعریف شده خود را از طریق سه کارکرد اصلی دنبال می کند:
بازبینی (Surveillance): صندوق به طور منظم تغییر و تحولات اقتصادی را در سطح کشوری، منطقه ای و جهانی تحت نظر قرار میدهد. معمولاً به طور سالانه صندوق بین المللی پول سیاستهای اقتصادی کشورهای عضو را بررسی در مورد این سیاست ها با مقامات کشورهای عضو بحث و تبادل نظر می کند. هدف اصلی این بررسی و تبادل نظر کسب اطمینان از ثبات اقتصادی و شناسایی ریسک های موجود است. صندوق همچنین تاثیر سیاست های کشورها بر اقتصاد کشورهای دیگر و بر اقتصاد جهانی را هم بررسی می کند. نتیجه این بررسی ها گزارش هایی است که با موافقت کشورهای مربوطه برای اطلاع عموم منتشر می شود. صندوق همچنین ممکن است کشورهای مختلف را برای بحث و بررسی در مورد مسائل مشترک دور هم جمع کند. صندوق گزارشهای منظمی در مورد وضعیت اقتصاد جهان و وضعیت اقتصادی مناطق مختلف منتشر می کند.
وام: در مواردی که کشورهای عضو با کسری تراز پرداخت ها روبرو می شوند و با روشهای عادی مانند وامهای تجاری نمی توانند با این مشکل روبرو شوند، صندوق بین المللی پول با ارائه وامهای کوتاه مدت و میان مدت این امکان را برای کشورها فراهم می کند تا با انجام اصلاحات لازم مشکل کسری تراز پرداخت های خود را حل کنند. وام های صندوق به صورت مشروط ارائه می شود به این معنی که کشور گیرنده وام موظف است اصلاحات اقتصادی خاصی را که مورد توافق قرار می گیرد انجام دهد تا کسری تراز پرداخت ها مرتفع شود.
کمک های فنی: کمک های فنی و آموزشی معمولاً برای ارتقا سطح آگاهی و توان مدیریتی کشورهای عضو و کمک به آنها برای اصلاح روشهای مدیریتی ارائه می شود. کمک های فنی ممکن است در زمینه های مختلفی مانند سیاستهای مالی، سیاستهای پولی، بهبود روشهای آماردهی و تنظیم و وضع مقررات مالی و اقتصادی ارائه شود.
ادامه در قسمت بعدی
No comments:
Post a Comment